CURANT – Cohousing project

Het CURANT project in Antwerpen is een cohousing project waarin jonge vluchtelingen samenwonen met Vlaamse jongvolwassenen in een woonunit aangeboden door CURANT. Tijdens het samenwonen ondersteunt de Vlaamse jongvolwassene zijn ‘buddy’ in het zelfstandig wonen en bij het uitbouwen van een sociaal netwerk. Waardoor de jonge vluchteling de kans krijgt om zich te ontplooien en om de nieuwe samenleving met de hulp van een buddy te ontdekken. Daarnaast biedt het project de kans voor de Vlaamse jongvolwassenen om bij te leren over andere culturen. Het project biedt zowel ondersteuning aan de vluchteling als aan de Vlaamse jongvolwassene.

Waar uitgevoerd?

Stad Antwerpen

Projectaanpak

Het cohousing project van CURANT is een instrument voor 1-op-1 integratie waarbij de vluchteling wordt bijgestaan door een Vlaamse jongere in zijn integratietraject. CURANT staat voor ‘Cohousing and case management for Unaccompanied young adult Refugees in ANTwerp’. Een van de doelen is om het sociale netwerk van de jonge vluchtelingen te vergroten en te diversifiëren naar een heterogene groep, met ook Nederlandstalige ‘locals’. Het project van CURANT loopt nog tot 31 oktober 2019. In totaal zullen er tussen de 75 en 135 jonge vluchtelingen/nieuwkomers en Vlaamse jongvolwassenen deelnemen aan het project. De projectaanpak van CURANT is opgebouwd volgens volgende stappen:

Stap 1: uitschrijven van het project

Afbakening doelgroep

Vooraleer je een cohousing project opstart, moet je de aanpak uitschrijven. In deze aanpak worden de accenten van het project verduidelijkt, bv met welke doelgroepen je gaat werken. CURANT werkt met twee doelgroepen: enerzijds jonge vluchtelingen en anderzijds Vlaamse jongvolwassenen. Dit betekent niet dat elk project dezelfde doelgroepen moet hanteren. Een project vertrekt vanuit de lokale context: welke groepen of gemeenschappen zijn in de stad of gemeente aanwezig. Zo is het in sommige gevallen nuttig om jongeren samen te zetten, waar de ouders of zelfs de grootouders van een deelnemer in België geboren zijn.

Keuze voor manier van samenwonen

Ook moet je uitmaken hoe de samenwoningsstructuur er uit gaat zien. CURANT hanteert de buddymethodiek waardoor er telkens twee personen samenwonen. Dit betekent evenwel niet dat andere vormen niet kunnen slagen. Zo is het goed mogelijk om vier of zes personen samen te laten wonen. Het accent van CURANT ligt wel op de buddies, dus het belangrijk om dit aspect ergens te verwerken, zij het in een andere vorm dan 1-op-1.

Afspraken met interne en externe partners over de ondersteuning

Bij het uitschrijven van het project is het belangrijk dat alle (betrokken) stadsdiensten op één lijn zitten. Zo kunnen er later geen problemen optreden binnen de stadsadministratie. Daarnaast is het noodzakelijk om de juiste partners te zoeken die je ondersteunen bij het project. Alleen is een project van deze aard geen gemakkelijk gegeven. Het cohousing project van CURANT is niet louter een samenwoonproject. Het project voorziet trainingen voor zijn deelnemers op verschillende vlakken. Zoals begeleiding voor nieuwkomers door een casemanager van het OCMW. Het OCMW Antwerpen die het project opstartte is niet in staat om alle facetten van het project zelfstandig uit te voeren. Het doet beroep op een aantal partners die samen het CURANT Consortium vormen. Zo zitten naast het OCMW ook JES Antwerpen en Vormingplus Antwerpen in het consortium. JES Antwerpen geeft trainingen aan de nieuwkomers zodat ze hun competenties kennen. Vormingplus Antwerpen zorgt voor de vorming van de Vlaamse buddies en leidt ze op tot animator. Het Antwerpse Agentschap voor Inburgering en Integratie ‘Atlas’ voorziet een integratietraject voor de vluchtelingen en Solentra voorziet psychologische bijstand voor de vluchtelingen.

Voorzien van projectevaluatie

Tot slot wordt het project geëvalueerd door de Universiteit Antwerpen met haar onderzoeksgroep Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CeMIS). Ook deze externe partners moeten samen op een lijn zitten om het project succesvol uit te voeren.

Stap 2: infrastructuur en kandidaten zoeken en trainen

Na de aanpak uitgeschreven en de nodige partners gevonden te hebben, is CURANT op zoek gegaan naar woningen. Uiteindelijk heeft CURANT vier type woningen voorzien. Zo heeft het panden die reeds in het bezit waren van het OCMW gebruiksklaar gemaakt voor het project. Daarnaast hebben ze ook een aantal nieuwe woningen aangekocht om te gebruiken als woonunits. Ook huurt het OCMW huurwoningen. Tot slot zijn er ook een aantal nieuwe woonunits gebouwd en zijn er nog in aanbouw (BREM 16 in Merksem).

Naast het zoeken van woonunits is CURANT ook op zoek gegaan naar kandidaten. Geschikte Vlaamse buddies worden aan de hand van enkele trainingssessies en -avonden klaargestoomd om de vluchtelingen te ondersteunen. De geschikte vluchtelingen worden eerst psychologisch gescreend voor ze kunnen deelnemen aan het project. Belangrijk bij CURANT is dat de vluchtelingen ooit als niet-begeleide minderjarigen naar België zijn gevlucht. Bij hun deelname aan het project mogen ze wel meerderjarig zijn. De Vlaamse deelnemers zijn allemaal 20 jaar en/of ouder. Nadat er deelnemers gevonden zijn, worden ze door psychologen, Vormingplus en het OCMW verdeeld in duo’s. Waarna een eerste ontmoetingsmoment met activiteiten wordt georganiseerd.

Stap 3: start van het samenwonen

Nadat de duo’s elkaar ontmoet hebben, start het samenwonen. Hierbij voorziet CURANT verdere begeleiding voor de buddies door vorming en een maandelijkse terugkomsessie te organiseren. De begeleiding van de nieuwkomers/vluchtelingen wordt verzorgd door Atlas en JES. Ondanks dat de duo’s voldoende vrijheid en verantwoordelijkheid krijgen in hun samenwonen, biedt CURANT ook ondersteuning bij het administratieve luik van het zelfstandig wonen. Tijdens het samenwonen voorziet CURANT ook bezoeken van maatschappelijk werkers om te kijken hoe het samenwonen vlot. De duo’s kunnen ook altijd terecht bij CURANT om alle soorten problemen van het samenwonen aan te kaarten. Waarna er samen naar een oplossing wordt gezocht.

Stap 4: ‘sociale samenhang’-momenten organiseren

De duo’s wonen al enige tijd samen en het is de bedoeling dat ze zelfstandig activiteiten organiseren om de sociale cohesie tussen duo’s te vergroten. Dit is niet iets vanzelfsprekend, dus voorziet CURANT zelf een aantal momenten waarop een activiteit wordt georganiseerd. De keuze van de activiteit varieert. Dit kan gaan van een gezamenlijke barbecue tot een bezoek aan de schaatsbaan. De invulling van de activiteit kan ook bepaald worden door de groep. Zolang er maar voldoende momenten plaatsvinden waar de duo’s elkaar in een andere setting zien.

Stap 5: Evalueren

Tot slot is het ook belangrijk om een tussentijdse evaluatie te voorzien. CURANT doet beroep op CeMIS om het project te evalueren. Het is nodig om tijdig te evalueren om aanpassingen aan te brengen waar nodig. Ook is regelmatig contact tussen de partners noodzakelijk om een goed verloop van het project te vrijwaren. Daarnaast worden de deelnemers van CURANT regelmatig gevraagd om feedback te geven.

Leerpunten

Bekijk het als een levendig proces

Bij het uitschrijven van het project moet je proberen om op alles voorbereid te zijn. Het is echter mogelijk dat gaandeweg er zaken optreden die niet voorzien worden. Door een dynamische houding aan te nemen bij het project, krijg je een flexibelere aanpak om vlot te kunnen bijsturen waar nodig is. Belangrijk is wel dat korttijdige evaluatie voor een snelle verbetering zorgt. Indien problemen te lang blijven aanslepen zal de verbetering ook langer op zich laten wachten.

Zit op één lijn met je partners

Wanneer je een gelijkaardig project als CURANT uitschrijft, is het noodzakelijk dat alle betrokken partners op dezelfde lijn zitten. Hiervoor moet je eerst voldoende overleggen met zowel interne als externe partners over de concrete invulling van het project. Zo vermijd je dat sommige partners afwijken van het voorgestelde project.

Voorzie voldoende budget voor woningen

Bij CURANT is er een groot deel van het budget naar woonunits voor de deelnemers gegaan, waar er geopteerd is om naast eigen woningen ook nieuwe woningen aan te kopen én te bouwen. Het hergebruik van woningen in eigen beheer is (vaak) budgetvriendelijker dan nieuwe woningen bouwen. De keuze van type woningen zal een effect hebben op het budget.

Vorm de duo’s zelf

Door de duo’s van bovenaf te vormen, vermindert het risico dat sommige deelnemers uitgesloten worden door (oppervlakkige) eerste indrukken.

Gelijkwaardigheid langs beide kanten

Ondersteuning moet er niet enkel zijn langs de kant van de vluchteling/nieuwkomer. Ook de Vlaamse buddies hebben ondersteuning nodig. Ook voor de Vlaamse buddies is het samenwonen een aanpassing.

Voorzie voldoende tijd bij de praktische ondersteuning

Bij de praktische kant van het project is er veel werk. Het is belangrijk om voldoende tijd en/of personeel in te zetten voor deze taak. Zeker in de beginfase van het project. Bij het afsluiten van alle huurovereenkomsten en randzaken komt er veel werk kijken. Ga er ook niet meteen van uit dat de duo’s dit zelf kunnen regelen. In veel gevallen zijn de Vlaamse buddies zelf schoolverlaters die voor het eerst zelfstandig gaan wonen. Zij hebben dan ook weinig ervaring met wat hier bij komt kijken.

Sociale samenhang ontstaat niet zomaar

Ga er niet van uit dat (alle) duo’s volledig op eigen houtje een gedeeld sociaal netwerk uitbouwen. Het is goed mogelijk dat duo’s naast elkaar gaan leven. Zo is het mogelijk dat de nieuwkomer reeds een bestaand sociaal netwerk heeft en niet zo ‘eenzaam’ is als men zou denken. Daarnaast organiseren de duo’s niet altijd evenementen waarop iedereen aanwezig is. Als er vanuit de organisatie meerdere evenementen worden georganiseerd, is de kans groter dat er meer sociaal contact ontstaat. Gaandeweg kunnen de duo’s zelfstandig succesvolle initiatieven opstarten, maar in het begin is het belangrijk om vanuit de organisatie de samenhang te versterken.

Vergeet de klassieke samenlevingsproblemen niet

Bij het opstarten van het project kan er vaak van uitgegaan worden dat de meeste problemen onder de duo’s afkomstig zijn vanuit culturele verschillen. In CURANT hebben ze opgemerkt dat de klassieke samenlevingsproblemen zich vaker en groter voor doen dan culturele problemen. Deze klassieke samenlevingsproblemen komen nagenoeg altijd voor bij (pas) samenwonende personen. Bijvoorbeeld bij de verwachtingen in het huishouden kan er wrevel ontstaan bij wie wat en hoe doet. Ook bij de duo’s in CURANT zijn dit de zaken die voor de meeste wrevel zorgen. Het is belangrijk om ook hier bij stil te staan en de nodige ondersteuning te bieden. Bij samenlevingsproblemen onder de duo’s van CURANT, wordt er door het OCMW een bemiddelaar gestuurd.

De verwachtingen zijn soms anders

De verwachtingen van de deelnemers zijn niet altijd hetzelfde. Zo is het niet per definitie zodat alle nieuwkomers onder de ‘vleugel’ willen genomen worden van de Vlaamse buddies. In veel gevallen hebben de nieuwkomers al een bestaand sociaal netwerk en dient het cohousing project in eerste plaats om een woning te vinden. Het avondeten is een klassiek voorbeeld voor sociaal contact. In sommige gevallen eten de duo’s ook niet samen. De ene kan zich terugtrekken naar zijn/haar kamer en de andere eet bijvoorbeeld veel vroeger/later dan de andere. Soms kan dit voor problemen zorgen. Het is noodzakelijk om dit en andere problemen rond verwachtingen op tijd te melden voor ze verder escaleren. Een bezoek van een maatschappelijk assistent gedurende een uur per week is niet voldoende om de problemen vast te stellen.

Het takenpakket voor de vluchteling mag niet onderschat worden

Naast het samenwonen heeft de vluchteling nog tal van andere verplichtingen. Zo gaat hij/zij o.a. vaak nog naar school, alsook naar de Nederlandse les en andere verplichte bijeenkomsten. De drukte van het programma mag niet onderschat worden. Daarnaast merken ze bij CURANT ook op dat er soms vluchtelingen stoppen met studeren om te gaan werken. Om geld naar het land van herkomst te kunnen sturen.

Publicaties

Publicaties zijn te vinden op de website van UIA.

Projecteigenaar

OCMW Antwerpen i.s.m. het CURANT consortium

Partners

CURANT consortium:

  • OCMW Antwerpen
  • JES vzw
  • Atlas Inburgering en Integratie
  • Vormingplus Antwerpen
  • Solentra
  • CeMIS (evaluator)

Doelgroep

  • Jongeren
  • Nieuwkomers
  • Vluchtelingen

Middelen

Het huidig CURANT project heeft een totale kost van €6.117.879,15. CURANT verkrijgt 80% (€4.894.303,32) van de totale kost via de European Regional Development funds (ERDF) in de vorm van een Urban Innovative Action beurs (UIA). De overige 20% (€1.096.193,48) wordt door het OCMW Antwerpen en haar partners bekostigd.

Verdeling budget:

Van het budget dat CURANT van UIA krijgt, moet minstens de helft worden aangewend voor investeringen. Dit heeft CURANT gedaan door meer dan 3 miljoen euro te investeren in huisvesting (opkopen panden en aanbouw nieuwe woonunits).

Qua personeelsinzet:

10-tal personeelsleden in dienst. Gaande van maatschappelijk werkers, administratief personeel tot onderhoudswerkers, gebouwverantwoordelijke en bemiddelaars.