Allee Du Kaai

Allee Du Kaai is gestart in 2014 als tijdelijke invulling van een aantal verlaten gebouwen en terreinen aan de Havenlaan/Materialenkaai in Brussel. Vooraleer deze locatie wordt omgevormd naar een park biedt Leefmilieu Brussel de panden aan als tijdelijke invulling. Op de site is er een uitgebreid aanbod van activiteiten, georganiseerd door tal van Brusselse organisaties, informele collectieven of individuen, waarbij het een projectdoel is om de sociale samenhang tussen jongeren en andere bewoners uit Brussel te versterken. Het concept en de organisatie worden uitgebouwd door vzw Toestand dat een ruime expertise heeft in het werken met tijdelijke invullingen.

Waar uitgevoerd?

Brussel

Projectaanpak

Allee Du Kaai is een tijdelijke plek waar tal van organisaties een gevarieerd programma aan activiteiten aanbieden voor de buurt en de bredere omgeving. De projectaanpak van Allee Du Kaai kan in volgende stappen worden samengevat:

Stap 1: locatie aanbieden

De eerste stap in het proces is het aanbieden van een geschikte locatie voor het sociaal project. Wanneer je als lokaal bestuur een stadsvernieuwingsproject uitvoert, zit er vaak een hele tijd tussen het plannen en het uitvoeren van het project. In plaats van de locatie in deze tussentijd verder te laten verkommeren, kan de periode tussen plannen en uitvoeren benut worden om een tijdelijk sociaal project te organiseren. Bovendien kan het tijdelijk project extra input opleveren bij de uitwerking van de definitieve plannen.

In 2020 verwacht men dat er op de Materialenkaai, parallel gelegen aan de Havenlaan in Brussel, een nieuw openbaar stadspark geopend wordt. Hiervoor moeten enkele (verlaten) hangars plaats maken. Gezien de lange tijdspanne tussen aankoop van het terrein en realisatie van het park, nam Leefmilieu Brussel het initiatief om de locatie ter beschikking te stellen voor een tijdelijke invulling. Die keuze had een dubbel positief effect: de site bleef in goede staat en de sociale cohesie in de buurt verbeterde. Op zich geen verrassing, want studies tonen aan dat tijdelijke invullingen een positief effect kunnen hebben op het publiek domein, zoals het verminderen van overlast of vandalisme.

Stap 2: openbare aanbesteding van de locatie

Voor een lokaal bestuur is het vaak niet eenvoudig om een tijdelijk sociaal project te organiseren. Daarom is het in sommige gevallen goed om de organisatie van het project uit te besteden. Dit kan op een aantal manieren gebeuren, zoals een subsidie of een openbare aanbesteding. Hierbij wordt er gezocht naar geschikte partners om het project mee op te starten. Belangrijk hierbij is dat de inhoud primeert op de prijs. Daarom raadt Toestand aan om een openbare aanbesteding met gepubliceerde enveloppe te organiseren. Zo kan elke kandidaat het beste voorstel doen voor éénzelfde prijs.

Leefmilieu Brussel heeft een openbare aanbesteding uitgeschreven voor de locatie aan de Materialenkaai. Hierop tekende vzw Toestand in en kwam ze als beste uit de bus De organisatie werkte het project ‘Allee Du Kaai’ uit als een sociaal project dat activiteiten organiseert in en rondom de hangars op de locatie. Vzw Toestand heeft als organisatie een stevige reputatie opgebouwd inzake tijdelijke invulling van publieke ruimte en gebouwen met het oog op het versterken van de sociale samenhang.

Stap 3: Uitwerking sociaal project

Eens er een partner is gevonden om het project mee te dragen, is er nood aan duidelijke afspraken voor de uitwerking van het project. Het is niet de bedoeling om de partner volledig los te laten en enkel voor de financiering te zorgen. Betrokkenheid van de administratie bij het project draagt bij tot het succes ervan. Tijdelijke invulling is niet vanzelfsprekend. Het brengt vragen mee over wat kan en mag. Het lokaal bestuur kan daar duidelijkheid in brengen, al moet het soms ook leren in de grijze zone te opereren. De coördinatie van het sociaal project mag dan ook niet alleen in handen zijn van de gekozen middenveldorganisatie; er is nood aan mede-eigenaarschap bij beide partners.

Vzw Toestand is bij het uitwerken van Allee Du Kaai niet aan haar lot overgelaten. Leefmilieu Brussel was en is sterk betrokken bij het project. Allee Du Kaai bewandelt soms de grijze zone: waarbij niet altijd meteen duidelijk is wat wettelijk mag en kan tijdens een tijdelijke invulling. De betrokkenheid van een overheidsactor biedt Allee Du Kaai experimenteerruimte, zonder dat het initiatief zich druk hoeft te maken over de ‘paparassen’ van bouwkundige aanvragen etc. Dankzij het opbouwen van een vertrouwensband en in mindere mate een (informeel) afspraken- en reglementair kader met Leefmilieu Brussel weet vzw Toestand wat mogelijk is en wat niet.

Stap 4: coördinatie sociaal project

De betrokkenheid van een lokaal bestuur vertaalt zich niet alleen in een afsprakenkader met de partner die het project verder uitwerkt. Een constante coördinatie is nodig om na te gaan of de afspraken ook daadwerkelijk gevolgd worden en waar er bijgestuurd moet worden. Dit is zeker het geval wanneer er nog andere partners en/of organisaties betrokken zijn bij het project.

Het project van Allee Du Kaai bestaat uit een dertigtal organisaties die allen activiteiten organiseren op het terrein. Vzw Toestand speelt enerzijds een bemiddelende en coördinerende rol tussen de gebruikersorganisaties en is anderzijds de schakel tussen Leefmilieu Brussel en die gebruikers. Door als centraal aanspreekpunt te fungeren, ontlast vzw Toestand de gebruikers waardoor het project voldoende laagdrempelig blijft voor lokale initiatieven.

De professionalisering van de omkadering is onontbeerlijk om een sociale meerwaarde te krijgen bij het werken met verschillende doelgroepen, waaronder de meest kwetsbaren. Zonder de professionalisering bestaat immers de kans dat het project net zich te hard toespitst op een bepaalde (verkeerde) doelgroep, wat op zijn beurt de uitsluitingsmechanismen in de hand werkt.

Stap 5: Bevorderen sociaal contact

Een plek waar organisaties de kans krijgen om een activiteit te organiseren, verhoogt de betrokkenheid van de buurt. Toch moet de sociale samenhang een extra duwtje in de rug krijgen. Elke organisatie heeft haar eigen activiteiten die ze autonoom kan organiseren. De kans bestaat dat de organisaties naast elkaar leven. Inzetten op samenwerking en kruisbestuiving vergroot de kans op sociale samenhang tussen organisaties en deelnemers.

Door de beperkte beschikbare ruimte kan niet elk van de 30 organisaties een eigen plek krijgen waar ze altijd terecht kan. Voor een optimaal gebruik werken de organisaties samen op basis van een duidelijk schema van gedeeld ruimtegebruik. Onderlinge contacten worden gestimuleerd. Vzw Toestand bekijkt dit als het principe van een goed buurschap. Een goed naast elkaar leven kan de sociale samenhang versterken. Het is de eerste stap naar goed mét elkaar leven.

Stap 6: Verder kijken na de tijdelijke invulling

Elk tijdelijke invullingsproject is beperkt in de tijd en kent een einde op de voorziene locatie. Dat betekent echter niet het einde van de activiteit of de organisatie. De activiteiten van de organisaties hebben voor betrokkenheid gezorgd in de buurt en de ruimere omgeving. Bovendien heeft het initiatief in een aantal gevallen waardevolle input geleverd voor de definitieve plannen voor de locatie. Het is zinvol om te bekijken welke organisaties en/of activiteiten men kan verderzetten. Hetzij in de definitieve invulling van de site, hetzij elders.

In 2020 zou het park aan de Materialenkaai in Brussel klaar moeten zijn. Dit betekent tevens het einde van Allee Du Kaai op de huidige locatie. Tijdens de overlegmomenten met Leefmilieu Brussel bekijkt vzw Toestand wat de toekomst brengt voor het project. Sommige activiteiten kunnen verdergezet worden in het park, maar niet allemaal. Er worden verschillende mogelijke pistes bekeken:

  • zoeken naar een nieuwe tijdelijke/vaste locatie voor een aantal organisaties.
  • Allee Du Kaai volledig verhuizen naar een andere locatie.
  • een nieuw sociaal project van vzw Toestand met sommige organisaties uit Allee Du Kaai.

Elk van de mogelijke pistes brengen plus- en minpunten met zich mee. Een andere locatie kan de betrokkenheid van de buurt verminderen. Sommige organisaties zien het ook niet zitten om te verhuizen of willen niet in een ander project stappen. Het is wel de bedoeling om zoveel mogelijk initiatieven te kunnen verderzetten.

Leerpunten

Tijdelijke invulling is een middel en geen doel op zich

Een project als Allee Du Kaai dient niet louter als een tijdelijke invulling van een locatie. Het doel ervan is om een aantal activiteiten aan een buurt/wijk aan te bieden die er anders niet zijn. Het middel om dit te bereiken is via de tijdelijke benutting van een locatie. Dit is belangrijk om mee te nemen. Hetgeen zal uitgevoerd worden op de locatie primeert dus op de (her)activatie van de locatie.

Investeren is belangrijk

Bij het uitwerken van een gelijkaardig project is het voor een lokaal bestuur zinvol om niet alleen voor de projectlocatie te zorgen. Een sterkere betrokkenheid bij het project zorgt voor meer slaagkans. Door meer in te zetten op mede-eigenaarschap geeft een lokaal bestuur blijk van vertrouwen in het project. Wat andere organisaties zal overtuigen om ook in het project te stappen. Leefmilieu Brussel heeft dan ook sterk geïnvesteerd in Allee Du Kaai. Niet alleen qua financiering, maar ook qua opvolging van het project.

Start klein en pas aan

Het is niet eenvoudig om van bij de start meteen een dertigtal organisaties een plek aan te bieden. Indien men kleiner start en nadien groeit, is de slaagkans groter. Men kan dan zo nodig nog gaandeweg aanpassingen doorvoeren. Bij de start van Allee Du Kaai heeft vzw Toestand eerst zelf voor projecten gezorgd via ‘bevriende’, bereidwillige organisaties, die men actief zocht in de buurt en de ruimere omgeving. In die eerste fase was er nog geen afspiegeling van de buurt. Doorheen de jaren is het aantal organisaties toegenomen en creëerde men een échte plek voor de buurt en haar ruime omgeving. Beginnen met een strategische visie is belangrijk. Een te uitgewerkt concept biedt onvoldoende bewegingsruimte aan.

Vind het evenwicht tussen superlokaal en bovenlokaal

Soms moet de scope van het project vergroot worden. Dit is niet altijd het geval. Indien je locatie voor tijdelijke invulling zich in een druk bewoonde wijk bevindt, kan je je beperken tot de wijk. De Materialenkaai in Brussel ligt aan het kanaal en bevindt zich tussen de Noordwijk en Tour & Taxis. Hierdoor werd de blik verruimd naar heel Brussel. De deelnemende organisaties komen dan ook niet alleen uit de directe omgeving van Allee Du Kaai, maar zijn, net als de deelnemers, gespreid over Brussel.

Sterke coördinatie bij de start

Als lokaal bestuur is betrokkenheid bij het project belangrijk. Het is nodig om van bij de start van een project een sterke betrokkenheid te hebben bij de uitwerking en coördinatie ervan. Gaandeweg kan je als lokaal bestuur de controle wat meer overlaten aan de partnerorganisatie. Bij de start van Allee Du Kaai zat Leefmilieu Brussel vaak samen met vzw Toestand voor de coördinatie van het project. Na verloop van tijd werden deze overlegmomenten minder frequent (van vrijwel dagelijks tot maandelijks). Het geeft blijk van vertrouwen in vzw Toestand dat ze de coördinatie van Allee Du Kaai (volledig) op zich mogen nemen.

Geleerde lessen meenemen naar definitieve uitwerking

Een tijdelijk (sociaal) project kan waardevolle input opleveren voor de uitwerking van de definitieve plannen. Een tijdelijke invulling dient in veel gevallen als experimenteerruimte voor de definitieve uitwerking. De lessen die hieruit gehaald worden, moeten meegenomen worden. Bij Allee Du Kaai is dit niet anders. De lessen die op het einde van het project getrokken kunnen worden, zullen waar mogelijk meegenomen worden bij de verdere uitwerking van het openbare park.

Diversiteit creëren kost tijd en expertise

Diversiteit genereren bij een sociaal project is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Bij het uitvoeren van een project is het noodzakelijk om voldoende stil te staan bij het bereiken van diversiteit. Het is niet waarschijnlijk dat er voldoende diversiteit zal zijn bij het begin van het project. Een goede mix van deelnemers aanspreken, heeft tijd nodig. Bij Allee Du Kaai is er enorm veel tijd gegaan naar het bewerkstelligen van de beoogde  diversiteit. Door verschillende organisaties met elk hun eigen activiteiten te betrekken, wil het ook een breed pallet van deelnemers bereiken. Dit vraagt een investering in personeelstijd en projecttijd.

Probeer een evenwicht te vinden tussen het zelfsturen en een eigenaarschap

De rol van vzw Toestand als centraal aanspreekpunt heeft een dubbele betekenis. De vzw moet enerzijds de coördinatie en afstemming verzorgen tussen de deelnemende organisaties en anderzijds de schakel zijn tussen organisaties en Leefmilieu Brussel. Dit is niet altijd een gemakkelijk evenwicht.

Projecteigenaar

Toestand vzw i.s.m. Leefmilieu Brussel

Partners

  • Vzw Toestand
  • Leefmilieu Brussel
  • 30 organisaties (die actief zijn op Allee Du Kaai)

Doel(groep)

  • Jongeren
  • Wijken
  • Organisaties
  • Families
  • Daklozen
  • Vluchtelingen
  • Kunstenaars
  • ...

Middelen

Vzw Toestand krijgt een jaarlijks budget van 169.715,34 euro van Leefmilieu Brussel voor het uitvoeren van Allee Du Kaai in de periode maart 2018 – maart 2019. Dit bedrag werd verhoogd t.a.v. het originele toegekende bedrag omdat er bijkomende nood was aan jeugdwerking vanuit Toestand.

Hiervoor voorziet het drie deeltijdse medewerkers die voor de permanentie, projectcoördinatie en jeugdwerking zorgen binnen het project. Zij maken het vaste team uit van Allee Du Kaai voor vzw Toestand. Daarnaast wordt er ook een deel (30%) van het centraal team van vzw Toestand op het project gezet. Het centraal team zorgt voor de coördinatie van de vzw, de communicatie, administratie en technische ondersteuning van Allee Du Kaai.

Contactinfo

Allee Du Kaai